Narodni muzej Niš danas proslavlja svoj 87. rođendan. Osnovan je 1. aprila 1933. godine.
Njegovi osnivači bili su Adam Oršić Slavetić, Rudolf Bratanić, Borivoje Gojković, Aleksandar Nenadović i Borivoje Popović, istaknuti članovi Muzejskog društva.
Muzej kroz istoriju
Ideju o formiranju muzeja u Nišu stvorio je pronalazak bronzanog portreta Konstantina Velikog 1900. godine, prilikom izgradnje tvrđavskog mosta. Ta ideja bila je blizu realizaciji 1913, kada se obeležavalo 1600 godina od donošenja Milanskog edikta. Balkanski ratovi i Prvi svetski rat odložili su osnivanje muzeja sve do tridesetih godina dvadesetog veka. Prvih meseci Narodni muzej bio je smešten u zgradi Učiteljskog doma, tu je bila postavljena i prva izložba koju je videlo nekoliko hiljada posetilaca. Muzej je zvanično bio otvoren 22. oktobra 1933, kada je preseljen u kuću Hristoduluovih, pod nazivom Istorijsko-etnografski muzej grada Niša.
Stalna muzejska postavka bila je razvrsatana u sedam zbirki (praistorija, antika, srednji vek, numizmatika, zbirka umetničkih slika i zbirka oružja) i predstavljala je najbogatiju postavku u Srbiji. Razvoj muzeja prekinuo je Drugi svetski rat, kada je tokom bombardovanja 02. septembra 1944. zgrada pogođena, a veliki deo prikupljenih predmeta uništen. Muzej je 1947. obnovljen pod nazivom Narodni muzej. S obzirom na to da je zbirka bila prepolovljena glavni zadatak muzejskih poslenika bio je da podigne svest o skupljanju starina kod građana. Otkupom, poklonima i arheološkim istraživanjima, zbirka je obnovljena.
Muzej danas
Muzejska postavka raspoređena je u nekoliko zgrada u Nišu. U zgradi u ulici Milojka Lešjanina smešteno je istorijsko odeljenje pod nazivom Muzej NOB-a, a u zgradi bivše banke, ulica Nikole Pašića izložena je stalna arheološka postavka. U Sinagogi se nalazi Umetnička galerija, a posetiocima je na raspolaganju i stalna postavka spomen muzeja na logoru Crveni krst. Narodni muzej u Nišu je kompleksnog tipa. Njegove fondove čini preko 40 000 predmeta, iz oblasti arheologije, istorije i istorije umetnosti, a poseduje i dve spomen zbirke. Stara se i o kulturnim dobrima od izuzetnog značaja: arheološko nalazište Medijana, spomenik Ćele kula i memorijani muzej ”12.februar”.
Muzej svoju delatnost sprovodi kroz odeljenja za arheologiju, numizmatiku i epigrafiku, istoriju, istoriju umetnosti, etnologiju, odeljenje književne zaostavštine, edukacije, dokumentacije i konzervacije. Poseduje fotolaboratoriju i biblioteku sa preko 14 000 publikacija, među kojima je veliki broj starih i retkih izdanja. Muzej je deo identiteta Nišlija i svih građana Srbije, u 2019. godini imao je 69.760 domaćih posetilaca.
Svoj 87. rođendan moraće da proslavi bez posetioca, ali i dalje misli na njih. Na zvaničnoj Facebook stranici kroz fotografije i video zapise kustosi muzeja priređuju izložbe za ljubitelje umetnosti.
