Postoje predeli ove naše lepe zemlje koji ni krivi ni dužni ostanu sakriveni od očiju javnosti. Neki bi rekli da se ta najlepša mesta možda namerno i skrivaju ne bi li sačuvala svoju lepotu za odabrane. Mi, ipak, mislimo da je potrebno pričati o njima i otkrivati ih jer zaslužuju pažnju.
Za Sokobanju svi znamo, ali desetak kilometara od nje nalazi se selo neobičnog imena, Vrmdža, čija lepota krajolika i istorijski značaj zavređnuju pažnju. Nalazi se u podnožju planine Rtanj, na 500 metara nadmorske visine.
Ime je zaista neobično, ali za one iz ovih krajeva prilično je lako povezati ime sela sa onim kada „kiša vrne iz oblaka“ ili kada u vrelini leta „treba navrnuti vodu u baštu“, pa je jasno da ime sela ima veze sa vodom.
I zaista i ima jer se u njegovoj blizini nalazi i prelepo Vrmdžansko jezero i veliki broj stenovitih odseka koji se u vidu klifova izdižu sa plodnih polja i voćnjaka.
U samom selu uzdižu se zidine Latinskog grada, čija istorija seže u davni četvrti vek kada je bio čuvar Carskog druma.
Kasnije ga je Vizantija dodatno utvrdila ne bi li sprečila najezde Slovena u ovaj kraj da bi u 11. i 12. veku bio sedište srpske vlastele.
Istorija ovog utvrđenja prekinuta je u pohodu Turaka 1413. godine, kada ga je srušio Bajazitov sin, sultan Musa, poznatiji kao Musa Kesedžija.
Istorija i legende
Kao i za sva neobična i skrovita mesta, tako je narod i za ovo ispričao priču da je nastalo u vreme doseljavanja starih Slovena kada ga je osnovao neki vojvoda od Vrmdže, po kome je mesto i dobilo ime.
U to doba ovde je bila gusta šuma pa je vojvoda na litici koja se iz nje izdizala podigao svoje utvrđenje, kako bi nadgledao okolinu.
Narod priča kako su se iz mraka sveg tog gustiša često pojavljivale zle sile, napadajući putnike namernike, ali je vojvoda od Vrmdže šumu iskrčio i nečastive proterao.
Iako su legende uvek zanimljivije i maštovitije, istorija je ta koja se piše pa nam ona o ovom utvrđenju kazuje da je nastalo u vreme Rimljana koji su na ovom mestu podigli tvrđavu da štiti Carski drum i mesta uz njega od napada varvara.
Sa podelom velikog carstva, ovo je mesto pripalo Vizantiji koja ga je 530. godine obnovila i dodatno utvrdila. Kasnije ovaj kraj osvajaju Bugari, a sa dolaskom srpskih kraljeva, ovaj kraj je bio granična tvrđava zvana Krajina.
Tvrđava u Vrmdži bila je opasana sa tri reda zidina, imala je pokretni most za ulazak u nju a na vrhu stene je bio utvrđeni dvorac koji je predstavljao zasebno utvrđenje u samoj tvrđavi.
Oko stene na kojoj se ovo utvrđenje uzdizalo nije bilo naselja, već je bilo okruženo gustim šumama, baš kao što legende o mestu i govore.
U 15. veku ovo utvrđenje strada od Turaka, ali se oni ovde nisu dugo zadržali jer ih je vojska despota Stefana isterala i potukla na granici sa Bugarskom, kada je ubijen i sam sultan Musa.
U ovom kraju je u srednjem veku izgrađeno nekoliko ktitorskih manastira i crkava, od kojih je najpoznatija crkva Sv. Trojstva u mestu Crkovac.
Dobrodošli u Vrmdžu – “sokobanjski San Marino”
Vrmdža je bogata izvorima, prelepim vidikovcima sa kojih se vidi cela sokobanjska kotlina. To je i mesto gde je zabeležen pad prvog meteorita na teritoriji bivše SFRJ.
Vrmdža, zahvaljujući planinarima, postala je i snažan sportski i kulturni centar.
“Vrmdža raste, veliki broj ljudi dolazi u Vrmdžu i upravo to mesto bira za svoj budući dom. Stanovnici Vrmdže su iz Italije, Švajcarske, SAD-a i Srbije, stalne migracije stanovništa utiču da Vrmdža nastavlja da živi i da se razvija”, pričaju planinari.
Na vrmdžanskoj steni Devojački kamen uređeno je prirodno penjalište, zahvaljujući angažovanju prof.dr Daniela Stankovića sa Fakulteta sporta i fizičke kulture u Nišu.
U Vrmdži se od 2017. godine održava i festival kratkometražnog ekološkog filma “Vrmdža Fest”.
Vrmdzilla: Dođite u Vrmdžu da zajedno dočekamo proleće
U organizaciji Planinarskog društva „Oštra čuka“ iz Sokobanje, Mesne zajednice Vrmdža i Udruženja mladih „Um“ iz Sokobanje u subotu 17. marta 2018. godine održaće se akcija u selu Vrmdža kod Sokobanje, u podnožju planine Rtanj.
Akcija je ove godine popularno nazvana„Vrmdzilla 2018.“, po legendi o zmaju iz Vrmdžanskog jezera.
“Akcija u selu Vrmdža kod Sokobanje se održava u čast planinarske slobode i dostojanstva, koji su izboreni zahvaljujući hrabrosti i istrajnosti Berislava Trajkovića da planinarstvu u Srbiji ne budu uskraćivana prava koja su inače data zakonima”, kažu organizatori.
Osnivači i vodiči Planinarskog društva „Preslap“ pomagali su Berislavu Trajkoviću u njegovoj borbi za prava planinara i učestvovali su u pokretanju ove akcije, s proleća 2014. godine.
Više o samom programu akcije “Vrmdzilla” sa satnicom učešća PD “Preslap” možete videti OVDE.
