Istorija carskog grada opasanog Nišavom seže odavnina i nastavlja da živi u duhu njegovih naseobina. U našem govoru su svakog dana, ali da li znamo kako su niška naselja dobila imena?
Od Brzog broda do Ledene stene čuju se priče starosedelaca. Sećanja na lokalitete koji su predstavljali okosnicu istorijskog vremena koje je za nama sačuvana su u nazivima naselja. Niška naselja, kao i njegovi građani, bitan su deo istorije grada.
U red naselja koja su dobila naziv po mahalama iz 19. veka pored Jagodin-male, Jorgovan-male i Šećer-male, spada i Beograd-mala. Tvrđava u Nišu je gradsko utvrđenje koje ima četiri velike kapije. Jedna od njih je Beogradska kapija po kojoj je gradsko naselje Beograd-mala dobilo ime. Kapija je svojim položajem okrenuta ka Beogradu, pa otuda takav naziv.
Zapadno od Niške banje prostire se niško naselje Broj 6. U Drugom svetskom ratu na tom mestu nalazila se šesta karaula Nemačke okupacione vojske, koja je obezbeđivala most na Kunovičkoj reci. Iako u narodu poznato pod ovim imenom, njegov zvaničan naziv nosi ime našeg najvećeg naučnika, Nikole Tesle.
Prva železnička radionica za održavanje vozova u Srbiji nalazila se na periferiji Niša. Da bi obezbedili prilaz radionici, budući da su putevi bili blatnjavi, radnici su posipali ugalj, tako da je čitav prilaz bio crn od uglja. Naziv naselja Crni put sačuvan je do danas.
Pčelarski kraj ostao je upamćen kao Kovanluk. Kovanluk je naseobina u Nišu, a sam naziv potiče od turske reči kovanluk, što znači košnica. Naselje Vrežina ime je dobilo po vrežama krastavca.
Deo grada koji nosi naziv Krive livade takav naziv je dobio po utrinama koje su ukrivo parcelisane, a na desnoj obali Nišave nalazi se gradsko naselje Šljaka, koje je naziv dobilo jer je cel bilo pokriveno šljakom.
Na mestu na kome je današnje naselje Durlan u tursko vreme se naplaćivala taksa prilikom ulaska robe u grad. Bilo je to, dakle, mesto na kome je trebalo stati i platiti carinu. Naziv naselja potiče od turske reči dur, sto u prevodu na srpski jezik znači stani. Troškovi ulaska u naseljeno mesto ili grad naplaćivali su se na prostoru današnjeg naselja Trošarina.
Niške kafane koje stvaraju istoriju
Čuvena kafana „Marger” bile je stecište okupljanja Nišlija. Stevan Sremac je tu često svraćao i koristio priliku da upozna društveni život ljudi iz našeg grada. Nakon Drugog svetskog rata, neposredno pre rušenja, ova kafana je bila studentski klub u kome su organizovane igranke. Čitavo naselje Marger nosi naziv po istoimenoj kafani u kojoj je gazda markirao pića, a vremenom je od reči marker nastao marger.
Uspomena na kafanu „Kičevo” i čitavu posleratnu generaciju koja je živela Kod Kičeva sačuvana je u nazivu naselja Kičevo. Naselja Špaj, Proleće i Leskovac, takođe, nose naziv po kafanama koje su nekada postojale u tim predelima.
Da li ste znali da je Komren dobio naziv po vizantijskom caru?
Prema legendi, vojska kojom je komandovao car Komnen bila je okupljena oko Niša. Vizantijski logor bio je smešten na prostoru severno od Niša. Vizantijski logor je nakon careve smrti bio nastanjen srpskim stanovništvom, a logor nazvan Komnenov, skarćeni naziv beše Komen. Čestom upotrebom pretopilo se u naziv Komren. Današnje naselje nosi upravo naziv Komren, a budući da su logor sačinjavale dve celine, Gornji i Donji Komren je tačan naziv ovih izdvojenih celina.
Naselje Stara železnička kolonija dobilo je naziv po dvospratnicama i trospratnicama koje su napravljene za stanovanje radnika železnice.
Niška naselja koja čuvaju sećanje na poduhvate znamenitih junaka jesu naselja Branko Bjegović, Milka Protić, Ratko Jović i Stevan Sinđelić.
Nakon što je tokom Drugog svetskog rata prebačen u niški logor, Branko Bjegović je vrlo brzo u saradnji sa istomišljenicima organizovao bekstvo, čime je spasen veliki broj logoraša. Bio je nadničar u poreskoj upravi, predsednik literarne sekcije „Skerlić” i politički aktivista. Naselje Milka Protić – Lina, nosi ime po studentkinji filozofije, koja je pristupila Topličkom odredu odmah posle formiranja. Bila je borac Pasjačke i Vidojevačke čete i zamenik rukovodioca SKOJ-a. Streljana je u Niškom logoru. Ratko Jović bio je jugoslovenski narodni heroj i učesnik Narodnooslobodilačke borbe. Naselje Stevan Sinđelić dobilo je naziv po srpskom vojvodi iz Prvog srpskog ustanka koji je poginuo u bici na Čegru.
Švajcarci rado odlaze u Ženevu, a Nišlije uživaju u prelepom krajoliku u gradskom toku Nišave. Čitav ovaj kraj kod Niške banje izgledom podseća na jezero u poznatom švajcarskom gradu. Naziv Ada Ženeva otuda potiče.
Autor: Dragana Dimitrijević
Od Brzog broda do Ledene stene stazama istorije: Jeste li znali kako su niška naselja dobila imena?
