Istorija carskog grada opasanog Nišavom seže odavnina i nastavlja da živi u duhu njegovih naseobina. U našem govoru su svakog dana, ali da li znamo kako su niška naselja dobila imena?
Od Brzog broda do Ledene stene čuju se priče starosedelaca. Sećanja na lokalitete koji su predstavljali okosnicu istorijskog vremena koje je za nama sačuvana su u nazivima naselja. Niška naselja, kao i njegovi građani, bitan su deo istorije grada.
Gradsko naselje Apelovac nosi naziv po čuvenom srpskom industrijalcu Jovanu Apelu, koji je na tom mesto sagradio pivaru. Naziv Delijski vis posvećen je delijama, učenijim i važnijim Srbima iz Niša i okoline, nastradalim tokom Balkanskih ratova.
Mestu na kome je nekada sađen duvan dodeljeno je ime Duvanište.
No, postoje i tvrdnje koje ističu da poreklo naziva potiče od zvuka vetra, budući da se na tom prostoru oseća silovito duvanje, te otuda „duvanište”.
Turski poreski sistem zahtevao je redovno plaćanje, a Nišlije, prema nekim navodima, nisu bile redovni poreski obveznici, stoga su ih Turci poslali u nekadašnji Tatar Pazar u Bugarskoj. Na mestu na kome su oni nekada živeli nastanili su Jagodince. Naselje Jagodin-mala nalazi se na auto-putu za Jagodinu, i zbog stanovika Jagodine koji su nekada živeli u tom delu grada nosi takav naziv.
Iako je gradska ledara koja je nekada postojala u Nišu i koja je snabdevala ledom lokalne ugostiteljske objekte porušena, naziv naselja Ledena stena i dalje čuva sećanje na nju.
Na Bubnju je nekada postajalo guvno, odnosno vršalica za žito. Konji mleli zito kretajući se ukrug. To kretanje podsećalo je na bubanj, a Nišlije danas rado posećuju ovu gradsku četvrt i Spomen park.
Niška naselja su nosioci istorije grada
U sadašnjem naselju Rasadnik nekada se prodavao najbolji rasad cveća i drugog
bilja, a Stočni trg nekada je bio at pazar. Obore ovaca stanovnici grada Niša ograđivali su trnjem. Obori su postojali na prosoru naselja Čalije, a sama reč vodi poreklo iz srpskog jezika i znači trnje.
Iz turskog jezika preuzeta je reč šećer, a označava nešto što je toplo, pa je Šećer-mala, jedno od najlepših lokaliteta grada, dobio takav naziv.
Čair ili na turskom livada stecište je igre i dečjeg žagora. Najlepši park u gradu posećuju i stariji građani, a mogu se sresti i turisti.
Naselje Markovo kale bilo je odbrambeni bedem, a deo grada Crveni pevac dobio je ime po pevcu ofarbanom u crveno, koji je poslužio kao vetrokaz limaru koji je tu držao svoju radionicu.
U jednom delu grada nalazili su se ružičnjaci i svako ko bi prošao tuda divio se lepoti jorgovana. Od Ureda (najveca raskrsnica u centru grada) do Hipi doline (korzo sedamdesetih godina) osećao se miris jorgovana, pa je kraj ovog lepog cveta nazvan Jorgovan-mala.
Turske kasabe bile su sagrađene od drvenih greda, pa je pušenje lule bilo dozvojeno tek u pojedinim delovima grada. Sada je jasnije poreklo naziva Palilule.
Crkva posvećena Svetom Pantelejmonu sagrađena je odmah po oslobođenju Niša od Turaka od priloga žitelja, a naselje kome pripada crkva posvećeno je čuvenom lekaru i nazvano je Pantelej.
Čuli ste za Beverli Hils? Ne, to nije grad u Kaliforniji, već ekskluzivno niško naselje koga odlikuju građevine renomiranog stila. Skupa cena kvadrata učinila je stambene jedinice u ovom kraju nedostupnim većini, otuda i ne čudi što ga stanovnici ovog grada u šali nazivaju Deviznim naseljem.
Svako ko krene putem južne pruge neka ne zaboravi da podseti mašinovođu da na stanici pokraj Niša zaustavi voz i dozvoli putnicima da uživaju u čarima prirode i kulturnim lokalitetima ovog grada.
Od Brzog broda do Ledene stene stazama istorije: Niška naselja, drugi deo
Autor: Dragana Dimitrijević
